aristoteles `politikis~ mniSvneloba
(1 nawili)
aristotelem, am Seudarebelma geniam, dautova kacobriobas saxelmZRvanelo
mraval sferoSi, maT Soris politikaSi. aristotele uCveulo siRrmiT swvdeba Tavis
Tanamedroveobas da ganWvrets momavals, rogorc winaswarmetyveli. igi aswavlis
sakeTildReod, rogor aaridos Tavi Secdomebs. SeiZleba gadauWarbeblad iTqvas, rom
aq, sadac kacobrioba misdevda mis naazrevs, swor gzaze idga, magram rodesac
gadauxvevda mis miTiTebebs, is scdeboda, da CixSi eqceoda.
saerTod, warsulis yoveli Zegli unda Sefasdes imiT, ramdenad exmaureba is
Tanamedroveobas, wyvets Tu ara TanamedroveobisaTvis mtkivneul, saWirboroto
sakiTxebs, Tu mxolod istoriuli sferoTi ifargleba. aristoteles `politikas~ aqvs
rogorc istoriuli mniSvneloba, ise mniSvneloba dRevandelobisaTvis. `politika~ gvaZlevs sakmaod srul suraTs 23-24 ss. winaT
arsebul saxelmwifoebriv sistemebze, maSindeli saxelmwifoebis socialur,
politikur, ekonomikur mdgomareobaze. amitom `politika~ Zvirfasi istoriuli
wyaroa. magram amave dros is aris iSviaTi saxelmZRvanelo Tanamedrove socialur,
politikur, ekonomikur mdgomareobaSia garvevisa da swori orientaciisaTvis.
`politika~ iseve rogorc sxva misi Sromebi, warmoadgens sibrZnis uSret wyaros.
`politikaSi~ man daayena da gadawyvita mravali aqtualuri problema. Znelia Seexo
yvelas, amitom Cven mxolod ramodenime
problemis ganxilviT SemovifarglebiT.
aristotele, pirvel yovlisa, iZleva saxelmwifos gansazRvrebas. saxelmwifo
mas esmis kavSirad, romelic Seqmnilia masSi gaerTianebuli adamianebis
sakeTildReod. saxelmwifo unda aZlevdes adamianebs imis saSualebas, rom icxovron
ise, rogorc surT. normaluri, dadebiTi saxelmwifo unda emsaxurebodes mTeli
sazogadoebis interesebs da ara mxolod gabatonebul, xelmZRvanel pirebs.
is saxelmwifoebi, romlebic mxolod xelmZRvaneli pirebis sargeblobas emsaxurebian, warmoadgenen araswor
saxelmwifoebriv formebs... isini despoturi saxelmwifoebi arian~. garda amisa,
karg saxelmwifoSi `moqalaqeni Tavisufalni arian yoveldRiuri saarsebo
saSualebebze zrunvisagan~.
aqedan advilia daskvna, Tu romeli saxelmwifo miaCnia mas uvargisad.
uvargisia saxelmwifo, romelsac boroteba da ziani moaqvs xalxisaTvis, sadac
adamians ar SeuZlia icxovros ise, rogorc surs. e.i. icxovros Tavisuflad, sadac
adamianebi mxolod yoveldRiuri lukma-purisaTvis zrunviT arian dakavebuli da aRar
rCebaT dro azrovnebis, politikuri cxovrebisa da daskvnebisaTvis. uvargisia
saxelmwifo, romelic emsaxureba mxolod xelmZRvaneli pirebis da ara mTeli
sazogadoebis interesebs.
aristotele arkvevs agreTve saxelmwifos xelmZRvanelis sakiTxs. saxelmwifos
xelmZRvaneli raimeTi unda iyos gamorCeuli, pirvel yovlisa, maRali zneobiT, saTaveSi
mosuli unda iyos xalxis nebiT da zrunavdes ara sakuTar, aramed sazogadoebis
sargeblobaze, ar unda sdevnides sazogadoebis mowinave, rCeul nawils, unda
SeeZlos movlenebis ganviTarebis winaswar ganWvreta da sxv. aristotele kategoriulad
winaaRmdegi iyo xelmZRvanel Tanamdebobaze erTi adamianis ganmeorebiT arCevisa,
ukidures SemTxvevaSi es dasaSvebad miaCnda mxolod didi periodis gamotovebiT.
saerTod, xelmZRvanelobaSi igi rigiTobis princips icavda da kicxvda im
moxeleebs, romlebic lamobdnen ganuwyvetliv yofiliyvnen saTaveSi.
aristotele wyvets agreTve moqalaqeobis problemas. is moqalaqeobisaTvis
arasakmarisad Tvlis mxolod erT teritoriaze cxovrebas, mTavaria, rom is monawileobdes
saxelmwifos politikur cxovrebaSi, xelmZRvanelobis arCevnebSi, sasamarTlo
saqmeebis warmoebaSi, saTaTbiro da sakanonmdeblo organoebSi. aristotele momxre
iyo profesionalizmisa, radgan misi azriT, adamians SeuZlia Tavisi movaleobis
Sesruleba da Tavisi miznis ganxorcieleba, Tu is emsaxureba ara bevr, aramed erT
saqmes. magram moRvaweobis erTaderTi sfero, romelic savaldebuloa yvelasTvis,
aris politika. amiT aristotele kicxavda im Teoritikosebs, romlebic cdiloben
moeSorebinaT xalxi politikisagan lozungiT `yvelam Tavisi saqme erTos!~
aqedan gamomdinareobs aristoteles cnobili gansazRvreba, rom adamiani
aris politikuri arseba (Zoon politikon). e.i. aristotele adamians cxovelebisgan
ganasxvavebda ara mxolod azrovnebiT, aramed politikurobiTac. misi aziT, bunebrivad
adamiani yovelTvis miiswrafvis sazogadoebrivi cxovrebisaken, gaerTianebisaken,
anu politikisaken. mxolod RmerTebi da mxecebi SeiZleba cxovrobdnen politikuri
anu sazogadoebrivi cxovrebis gareSe. amrigad, politikuri moRvaweobis sfero mas
miaCnia saerTo, sazogado anu saxalxo moRvaweobis sferod, radgan is exeba
TiToeuli adamianis interesebs.
aqedan gamomdinare, aristotele moiTxovda, rom saxelmwifos marTvaSi Cabmuliyo
mosaxleobis rac SeiZleba meti raodenoba, radgan `yvelani erTad an ukeTesni
arian mcodneze, an masze uaresni ar arian~, rom xalxis umravleoba yovelTvis
uekT gansjis da ukeT swyvets sakiTxebs,
vidre erTi adamiani. `saxelmwifos ukeT marTva SeuZlia umravlesobas~,
`samarTliani iqneba, Tu yvelaze meti Zalaufleba xalxs eqneba~ _ werda
aristotele. amitom igi demokratias monarqiaze maRla ayenebda, radgan monarqiaSi
saxelmwifos erTi kaci marTavs, demokratiaSi ki _ xalxis umravlesoba. aseve
aristokratias ayenebda monarqiaze maRla, radgan aristokratiaSi saxelmwifos
saTaveSia ara erTi kaci, aramed sazogadoebis rCeuli pirebi.
aristotele xalxs ar Tvlida erTferovan masad, aramed masSi amCnevda
diferenciacias bunebrivi monacemebis, unaris, energiis, niWierebis mixedvT,
amitom winaaRmdegi iyo araTanaswor adamianebSi Tanasworobis da TanasworTa Soris
uTanasworobis damyarebisa. man amisaTvis
saTanado lozungic ki SeimuSava: `Tanasworoba TanasworTaTvis da uTanasworoba
uTanasworoTaTvis~.
igi amCnevda adamianebSi sxvebze maRla mdgomT, niWiTa da unarianobiT
gamorCeulT, Cveni sityviT rom vTqvaT, geniosebs da fiqrobda, rom `aseTi
adamiani, rogorc RmerTi, ise arsebobs
adamianTa Soris~. amitom mas sasacilod miaCnda, rom daeqvemdebarebinaT
kanonebisTvis is adamiani, romelic TviTon iyo kanoni. aristotele gulisxmobda,
rom swored aseTi adamianebi unda yofiliyvnen xelisuflebis saTaveSi.
aristotele winaaRmdegi iyo kanonebis ucvlelobis, uZraobis, erT wertilze
gayinvis, magram isini unda Seicvalon axali, ukeTesi kanonebiT, romelnic ufro
sasargebloni da momgebianni iqnebian sazogadoebisa da saxelmwifosTvis. igi
imasac ki moiTxovda, rom daesajaT is moqalaqeni, romelTac uxeiro kanonebi
SemoiRes. `wesier saxelmwifoSi kanonebi sasargebloni arian, maxinj saxelmwifoSi
ki, piriqiT, kanonebi samarTlianni ar iqnebian~. misi azriT, wesier
saxelmwifoSi kanonebs unda hqonodaT upiratesoba saxelmwifos xelmZRvanelobasTan
SedarebiT, radgan `kanonebs ar axasiaTebT gancdebi, yoveli sulisTvis ki es
aucilebelia~. igi gulisxmobda, rom adamiani ganicdis sxvadasxva pirobebis
zemoqmedebas, ris gamoc is xSirad tendenciurad moqmedebs, kanonebi ki, romlebsac
ara aqvT gancdebi da emociebi, yovelTvis obieqturni arian. amitom im
saxelmwifoSi, sadac ar xorcieldeba kanonebis uzenaesoba da sadac xalxs marTavs erTi
adamiani, iq mmarTvelobaSi adamianis garda, aucileblad Semoyvanilia mxecic. amitom
aristotele gvaswavlida: `umjobesia, rom batonobdes kanoni da ara romelime erTi
moqalaqe~. umaRlesi xelisufleba saxelmwifoSi sxvas aravis ar unda ekuTvnodes
sworad Sedgenili kanonebis garda~.
saxelmwifos gajansaRebisa da adamianTa keTildReobis miRwevis yvelaze
utyuar saSualebad miaCnda ganaTleba da aRzrda. amiT aristotele win uswrebda
yvela epoqis ganmanaTleblebs. vfiqrobT, rom aristoteles ganmanaTlebluri ideebi
dResac ZalaSia, radgan danaSaulebaTa da borotmoqmedebaTa didi nawili ara mxolod
uvargisi politikuri sistemebisa da cudi ekonomiuri pirobebis Sedegia, aramed
cudi aRzrdisac, rac dRis wesrigSi ayenebs aRzrda-ganaTlebis mTeli sistemis
Zireul gardaqmnas~. kargi cxovrebisaTvis marTebuli iqneba aRzrda da ufro metad
zneobriobis arseboba~ _ werda aristotele.
aristotele adamianebis bednierebas amyarebda maRal zneobriobaze. amitom
bednierebas is aseT gansazRvrebas aZlevda: `bednieri cxovreba aris zneobriobaze
damyarebuli cxovreba dabrkolebebis gareSe~.
rogorc vxedavT, aristoteles Sexedulebebi dResac inarCuneben Tavis
mniSvnelobas da dResac gamodgebian saxelmZRvanelod politikur cxovrebaSi.
marTalia, bevri misi Sexeduleba kargad aris cnobili da aTvisebuli kacobriobis
mier, xolo am SexedulebaTa pirveli avtori – aristotele miviwyebulia, bevri misi
Sexeduleba ki Tumca cnobilia, magram mas ar axorcieleben an piradi
dainteresebis, an gonebrivi SezRudulobis, an obieqturi pirobebis gamo. maTi
Sesruleba ki adamianebs mravali Cixidan da mZime mdgomareobidan gamoiyvanda.
Cven ki vfiqrobT, rom aristotele politikis TiTqmis yvela Zireul sakiTxSi avtoritetad
unda darCes.
(2 nawili)
aristoteles `politika~
dawerilia 23-24 saukunis winaT, magram dResac gakvirvebas iwvevs azrovnebis is
maRali done, romelsac miaRwia maSin berZenma xalxma, da, kerZod, aristotelem. aristotele Tavis naazrevs da
farTo ganzogadebebs asabuTebs didZali faqtobrivi masaliT istoriidan da Tavisi
Tanamedrove cxovrebidan, ris gamo Cndeba varaudi, rom SesaZlebelia, mas hyavda
damxmareni da TanaSemweni Tundac masalis SegrovebaSi, Torem erTi adamianis
xanmokle sicocxle ar eyofoda iseTi genialuri Sromebis Seqmnas, rogoric dautova
aristotelem kacobriobas.
saxelmwifoebis gadatrialebis
mizezebi. saxelmwifoebis damxobis erT-erT ZiriTad mizezad
mas miaCnda saxelmwifos saTaveSi uRirsi adamianebis moxvedra, romlebic zrunaven
ara xalxze, aramed pirad keTildReobaze, gansakuTrebiT ki gamdidrebaze. aseTi xelmZRvanelebi iTviseben sazogado qonebas,
sdevnian Rirseul moqalaqeebs da samagierod pativSi hyavT uRirsni, mliqvnelni.
yovelive es iwvevs xalxis mxriv xelisuflebis mimarT zizRsa da siZulvils, rac
ajanyebaSi da saxelmwifos xelmZRvanelobis CamogdebaSi gamovlindeba.
gadatrialebis mizezTa Soris aristotele asaxelebs, agreTve, winaaRmdegobas TviT
xelmZRvanel pirTa Soris, agreTve winaaRmdegobas zneobriv da uzneo adamianTa
Soris.
aristoteles moaqvs mravali magaliTi imisa, rom
umiwawylo, stumrad Camosaxlebuli ucxo tomebi gamravlebisa da gaZlierebis Semdeg
iwyeben ajanyebasa da brZolas adgilobrivi mkvidri mosaxleobis winaaRmdeg maTi
miwebis miTvisebis mizniT. rogorc Cans, Zvel saberZneTSic xSiri yofila SemTxvevebi,
analogiuri Cveni samaCablosa da afxazeTis miTvisebisa.
saerTod ki, aristotele winaaRmdegia yovelgvari
gadatrialebisa, radgan gadatrialeba, misi azriT, xdeba an ZaliT, e.i. iaraRiT,
an motyuebiT. orive es gza dasagmobia da uarsayofi.
magram, Seadara ra demokratia oligarqias da
aristokratias, am SedarebiT demokratiam
waago da amiT gamovlinda aristoteles ara savsebiT dadebiTi pozicia demokratiis
mimarT. aristotele fiqrobda, rom demokratia emyareba mosaxleobis Rarib-Ratak
fenebs, oligarqia _ mdidrebs, aristokratia _ znemaRal da Rirseul adamianebs.
oligarqias axasiaTebs simdidre, ganaTleba da keTilSobili warmoSoba,
demokratias, piriqiT, _ dabali warmoSoba, siRatake da ukulturoba. rogorc
vxedavT, aristotele ar iyo savsebiT dadebiTi azrisa demokratiaze.
dadebiTi
saxelmwifo. radgan aristotelem arc
demokraia CaTvala savsebiT dadebiT saxelmwifod, amitom dasWirda mas gamoekveTa
Tavisi Tvalsazrisi dadebiTi saxelmwifoebrivi
wyobilebis Sesaxeb. dadebiT saxelmwifoSi yvelaze metad kanonebs scemen
pativs, radgan kanoni niSnavs wesrigs, xolo kargi kanoni aucileblad kargi
wesrigia. `wesrigisa da kanonierebis gareSe SeuZlebelia saxelmwifos kargad
marTva~. `ar unda gvegonos, rom kanonebiT cxovreba aris monoba, piriqiT, esaa
xsna~.
kargi saxelmwifo yovelTvis moqmedebaSia. karg
moqmedebas ki yovelTvis goneba warmarTavs. amitom karg saxelmwifos unda
axasiaTevdes goniereba, simamace da Zliereba. unda aRiniSnos isic, rom
aristotele winaaRmdegi iyo saxelmwifos marTvaSi axalgazrdobis CarTvisa maTi
gamoucdelobis gamo da es ufro xandazmuli adamianebisaTvis miaCnda Sesaferad.
kargi
saxelmwifos xelmZRvaneloba.
aristoteles azriT, kargi saxelmwifos xelmZRvanelebi unda iyvnen maRalzneobrivi
adamianebi, patiosanni da gonierni. isini unda iyvnen kacTmoyvareni da
ganuwyvetliv zrunavdnen xalxis keTildReobaze. maT ar unda dauSvan xalxis gaRatakeba, xolo gaRatakebis SemTxvevaSi unda
miiRon zomebi maTi gamdidrebisaTvis. Tu saxelmwifos xelmZRvanelni zrunaven
pirad keTildReobaze, saxelmwifo despotur xasiaTs miiRebs, xolo Tu zrunaven xalxze,
maSin saxelmwifo humanuri gaxdeba. kargi saxelmwifos xelmZRvaneloba ar iTvisebs
xalxis sakuTrebas da mas isev xalxis keTildReobas moaxmars. magram amisTvis
aucilebelia, rom saxelmwifos xelmZRvaneloba ganuwyvetliv abarebdes angariSs
xalxs. karg saxelmwifoSi xelmZRvaneloba Rirseul moqalaqeebs Rirseul pativs
miagebs da uRirsT ar aZlevs aRzevebis saSualebas. aristotele daaskvnis: `udavod
sasargebloa, rom saxelmwifos saTaveSi iyvnen patiosani adamianebi, romlebic
saxelmwifos uSecdomod marTaven da xalxsac ar Cagraven~.
sulis sakiTxi. aristotelem dadebiTi saxelmwifos moqmedeba
gonebas, azrovnebas daukavSira. azrovnebis adgilsamyofelad ki mas suli miaCnda.
amitom dasWirda mas aq ganexila sulis sakiTxi. detalurad es sakiTxi mas
ganxiluli aqvs nawarmoebSi `sulis Sesaxeb~.
aristotele sulSi asxvavebs or nawils:
racionalursa da iracionalurs, anu goniersa da ugunurs. iracionaluri nawilis
gamoyofiT igi gvevlineba yovelgvari fsiqoanalitikuri Teoretikosebis
winamorbedad. sulis racionalur nawilsac ki orad yofda: YTeoriulad da
praqtikulad. praqtikuli emsaxureba yoveldRiuri moTxovnilebebis dakmayofilebas,
Teoriuli ki gankuTvnilia mSvenierebisaTvis. aristotele moqmedebas mSvenierebis
mizniT gacilebiT maRla ayenebda praqtikul moqmedebaze, radgan praqtikuli
moqmedeba SeuZliaT mxolod maRalzneobriv, keTilSobil adamianebs da swored eseni
arian Rirsi imisa, rom marTavdnen saxelmwifos. magram, samwuxarod, swored eseni
acxadeben yvelaze nakleb pretenzias amaze. miuxedavad amisa, maT Zala mainc
unda hqondeT imisTvis, rom ganaxorcielon Tavisi amaRlebuli miznebi. amave
mizeziT ayenebda aristotele xelovnebas xelosnobaze maRla, rom xelovneba
emsaxureba mSvenierebas, xelosnoba ki sargeblobas.
aqedan gamomdinareobs, rom aristoteles politikac
da eTikad unda daxasiaTebul iqnas, rogorc uangarobis racionalisturi Teoria.
yoveli dadebiTi saxelmwifos ZiriTad miznad mas
miaCnda adamianTa keTildReobaze zrunva. amitom dasWirda aristoteles
`politikaSi~ bednierebis cnebis gansazRvrac. bednierebas rogorc saxelmwifoebi,
ise calkeuli adamianebi aRweven gonierebiT, gonieri moqmedebiT. igi werda:
`TiToeuli adamiani bednieria imdenad, ramdenadac is aris zneobrivi, gonieri da
moqmedi. bednierebis miRwevas moqmedeba, aqtivoba sWirdeba, xolo kargad
moqmedebas sWirdeba goneba, fiqrobda aristotele~.
aristotele e.w. `SemTxveviT sikeTeebs~ nakleb mniSvnelobas aZlevda
SedarebiT gonivrul aqtiobasTan, magram isinic saWirod miaCnda adamianis
srulyofili bednierebisaTvis. `SemTxveviT sikeTeebad~ ki is Tvlida Zalauflebas,
simdidres, garegnobas, maRal Tanamdebobebs da sxv. isini `SemTxveviTni~ arian
imitom, rom miRebulni arian ara adamianis moqmedebiT, SromiTa da garjiT, aramed
raime bednieri SemTxveviT. aristotele rogorc bednierebis, ise nebismieri sxva
miznis miRwevaSi asxvavebda or mxares: mizansa da saSualebas, rac am miznis
ganxorcielebas emsaxureba. adamianebi xSirad ver aRweven mizans imitom, rom
sworad ara aqvT SerCeuli an mizani, an misi misaRwevi saSualebani.
amrigad, bednierebis misaRwevad aristotelem sami ZiriTadi piroba
daasaxela: sulieri, sxeulebrivi da SemTxveviTi. amaTgan man ZiriTad pirobad
sulieri mxare CaTvala, sulier mxareSi ki is gulisxmobda gonierebas da
gonierebis safuZvelze zneobriv anu patiosan moqmedebas.
rogorc vxedavT, `politikis~ saxiT aristoteles geniam kacobriobas dautova
saxelmZRvanelo ara mxolod politikaSi, aramed eTikasa, pedagogikasa da musikis
TeoriaSi. Cveni valia ufro Rrmad da farTod vikvlioT am ubadlo geniosis
memkvidreoba da, rac mTavaria, gamoviyenoT is cxovrebis sxvadasxva sferoSi.
No comments:
Post a Comment